De kibbelingkraam

Lieve Lisa,

Soms, op een gure dag, is niets lekkerder dan een veel te duur lekkerbekje van de markt. Als ik mijn wekelijkse portie groente en fruit haal bij de groenteboer en ik ruik de vertrouwde geur van vers gebakken vis kan ik het niet laten. Ook al zijn er veel signalen in mij die roepen: ‘Nee! Doe het niet! Kijk die rij!’ Toch zwicht ik soms en sluit ik aan bij diezelfde rij.

Dat is dan ook gelijk iets waaraan ik me enorm stoor: DE RIJ. En dan niet zomaar een rij. Nee, ik bedoel precies de rij van de kibbelingkraam. Ik verkies elke andere rij boven deze rij. Ver- schrik- ke- lijk. Altijd al gevonden. Reden om geen vis te kopen? Ja, voor mij soms wel. Waarom? Nou, van de week stond ik er toch. Ik wachtte netjes op mijn beurt en observeerde wat om me heen gebeurde. Ineens kon ik de mensen in de rij voor de kibbelingkraam opdelen in hokjes. In soort klanten, inclusief politieke voorkeuren, type supermarkt-gangers en ga zo maar door. Grofweg heb ik vijf types kunnen vast stellen. Ik heb ook geconstateerd dat ik maar één type viskraamganger leuk vind en dat is niet het type waar ik mijzelf onder schaar. Ik ben het type: lachende, nietszeggende pleaser.

Ik neem je even mee naar dat moment voor de kraam. Mijn irritatie begint al met het feit dat je niet goed weet waar je moet staan. Types zoals ik, de pleasers, lachen wat en proberen met hun ogen te zoeken naar bevestiging van anderen waar ze ongeveer moeten gaan staan. Mijn sociale voel-prikkels zijn nog aardig genoeg om in te schatten hoe de rij in elkaar zit en dus pak ik mijn plekje na enig goedkeuren. Misschien wel wat verder achteraan dan ik zou willen. Even later loopt er een iets te grote, joviale man mij voorbij en gaat nét iets voor me staan. Dat is type 2, de voordringer. Dan staat daarachter een beetje op mijn hoogte type 3: de roddelaar. Hij zucht eens diep, draait zich om naar mij en zegt: ‘Nou, zo kunnen we het allemaal wel hè, ha ha ha’. Maar hij meent het niet lacherig. Hij meent het bloedserieus. Vervolgens maakt hij soortgelijke opmerkingen naar zijn mede wachtenden, zoals ik, op zoek naar bevestiging (die hij thuis niet krijgt vul ik dan even in). Ik als pleaser lach en knik vriendelijk.

Die voordringer irriteert mij licht maar de roddelaar vind ik vervelender. Als je dan commentaar hebt, zeg het dan tenminste rechtstreeks tegen de voordringer (of aan wie je je dan ook ergert). Vervolgens laait de vlam op van type 4, de rechter, het type man in pak en ik-moet-zo-weer-door-naar-de-volgende-call. Dat type. Hij reageert net iets te fel en te boos. ‘Je moet eens kijken naar de rij voor je, en niet direct ergens voordringen. Iedereen staat hier te wachten op zijn vis.’ De voordringer verontschuldigt zich en zegt dat hij de rij niet had gezien. Wat ik ergens wel begrijp, want de rij voor de viskraam vind ook ík rete ingewikkeld.

Goed, op een gegeven moment wordt het weer rustig in de rij voor de kibbelingkraam. Dan gaat een vrouw (ik verwacht ook onbedoeld) voor me staan. Een nieuw type soort man lijkt op te staan, het type waar iedereen blij mee is. Eigenlijk het droom-type-persoon in de rij voor de vis. Zoals deze man zou iedereen willen zijn. Het is iemand die vriendelijk naar mij lacht en me een knipoog geeft waarna hij zich richt tot de voordringer: ‘Mevrouw , u mag even achteraan aansluiten in de rij.’ En hij wijst naar de plek achter mij.

En opeens daar, bij die kibbelingkraam, beleef ik een levensles. Want ik wíl niet die lachende pleaser zijn, die het zo goed bedoelt. Dat is helemaal niet wie ik ben. Dit projecteer ik naar mijn eigen leven en zie hoe irritant het is dat ik altijd zo ‘pleaserig’ ben. Ik draai om de dingen heen, ik wil voorkomen dat ik iemand teleurstel of ik ontwijk de vraag. Jeetje, wat irritant. Ik moet gewoon vriendelijk zijn, maar wel op een duidelijke toon dat scheelt enorm veel gezeik.

Lies, hoe ervaar jij die rij? Vertel me, zie jij wat ik zie? En voel jij dezelfde irritaties?

Lynn

Lieve Lynn,

Ik zie het helemaal voor me. Jij, mijn kleine vriendin, op de markt in de stad. Schuifelend naar je plekje. Zoekend naar de ogen van de visboer tot jij je zegje mag doen. Je bestelling mag opgeven om vervolgens achteraan te gaan staan en te wachten tot er meer van je wordt verwacht.

Ik vind dat er helemaal niets mis is met de pleaser zijn. We zijn namelijk niet allemaal hetzelfde. En ieder type mens die jij beschrijft daar in die rij, die ken ik. Maar ik denk dat er nog veel meer zijn. Bijvoorbeeld de arrogante en het ik-weet-precies-hoe-het-werkt type en ga zo maar door. En ja, dat is ook hoe onze maatschappij in elkaar steekt. Maar ik stoor me daar niet aan. Ik ben blij dat we niet allemaal dat type: ‘ik-zeg-er-wel-even-wat-van’ zijn. En ook dat we niet allemaal even pleaserig zijn. Moet je je even voorstellen dat we allemaal jouw droom-type-rij-persoon zijn. Het type die duidelijk is en op een vriendelijke toon zegt hoe het moet. Laten we met dat in ons achterhoofd ons even verplaatsen naar de volgende kraam: de bakker, let op:

‘Goedemorgen bakker.’
‘Goedemorgen, sluit u maar even daar aan,’ zegt de bakker.
‘Hier?’
‘Ja, daar ja, dat is goed.’
‘Goh, bakker,’ bemoeit een tweede klant zich ermee. ‘Ik dacht dat ik hier eerder was. Ik stond net bij de vis achter je,’ wijzend naar de eerste klant. ‘Maar liep je voorbij. Dat heb je waarschijnlijk niet gezien.’
‘Nee klopt,’ zegt de eerste klant. ‘Nou dan zal het wel, ga maar voor.”
Een derde klant bemoeit zich ermee: ‘Ik dacht toch echt te zien dat jullie gelijk aan kwamen lopen, dus ik denk dat aangezien jij al gesproken hebt met de bakker toch een streepje voor hebt.’
‘Klopt,’ zegt ook een vierde die zich ermee bemoeit. ‘Zo heb ik het ook gezien.’
‘Oke,’ zegt de eerste weer en richt zich tot de bakker: ‘Twee zakken gemengde bollen en vier croissants alstublieft.’
‘Joh,’ begint de tweede weer nadat de eerste klant zijn bestelling heeft geplaatst. ‘Vervelend dat het zo loopt, maar ik wil toch nog even kwijt dat ik eerder was. Het moet wel eerlijk lopen. Dat vind u toch ook?’
Voordat de eerste klant erop kan inhaken beginnen klant drie en vier nogmaals: ‘Nee hoor, gewoon achter in de rij aansluiten, u bent vanzelf aan de beurt.’

Dit zou toch vreselijk vermoeiend zijn lieve Lynn? Je hebt de voordringers nodig voor wat schwung op de markt. Je hebt de pleasers nodig om ze juist voor te laten gaan. En de roddelaars zodat iedereen even hoort dat het niet loopt zoáls het hoort. En je hebt die oude man met zijn petje nodig die de bakker kent. Hij is namelijk het snelst weer weg als je hem zijn gang laat gaan zonder dat iemand er wat van zegt. Zoals overal. Ieder op zijn manier. En ik vind dat dat meestal best gestroomlijnd gaat.

Maar mijn vergelijk is misschien anders dan hoe jij bij de visboer staat. Ik ga niet naar de visboer in de stad. Ik ga naar de visboer op de weekmarkt in ons dorp. Daar is het altijd redelijk druk. Maar ik ken de visboer en ik ken de mensen. Ik weet wie voordringt en ik laat het gebeuren. Ik ben wel een type die houdt van eerlijkheid. Soms zeg ik er wat van als iemand voordringt. En soms ben juist ik degene die haar hand in de lucht steekt als de visboer vraagt wie er aan de beurt is. Maar daar schaam ik me niet voor want ik doe het alleen als ík aan de beurt ben. Ik vind het ook niet erg om te wachten, ga niet vaak met haast naar de markt dus ik heb de tijd en laat het gebeuren.

Ik moet er wel geregeld om lachen. Want ik zie het regelmatig letterlijk gebeuren wat jij net beschrijft. En ik vind het heerlijk om die sociale ongemakkelijkheid dan te observeren. Die wat oudere man die via de zijkant van de kraam aansluit. Bij de vitrine zijn elleboog over de rand gooit en een babbeltje begint met de visboer. Hij steekt vervolgens zijn vinger in de lucht en zegt: ‘Heb je één gebakken voor me Piet?’ Want ja, hij kent de visboer bij naam. De visboer lacht de rij toe, maakt een geintje over de voordringer en iedereen gniffelt wat. De meneer krijgt zijn gebakken visje, trekt zijn petje recht en vertrekt.

Ik zou zeggen: maak je niet te druk. Probeer niet te veranderen, want ook al ben jij de pleaser, ook voor jou is er een plekje daar in de rij bij de kibbelingkraam.

Lisa